Tổng quan về góc sau ngoài
Gọi là góc sau ngoài là theo vị trí trên khớp gối, các cấu trúc nằm ở bên ngoài lệch về sau của gối, tiếng anh gọi là posterolateral corner (PLC). Đây là cấu trúc giữ vững khớp gối để mâm chày không di lệch ra ngoài và xoay ngoài. Tổn thương góc sau ngoài thường do chấn thương thể thao như đá bóng, trượt tuyết. Mặc dù tổn thương góc sau ngoài chiếm tỉ lệ ít khi so với tổn thương dây chằng chéo trước hoặc dây chằng bên trong, tuy nhiên lại ảnh hưởng rất nhiều nến khả năng chơi thể thao của vận động viên.
(Hình ảnh giải phẫu góc sau ngoài khớp gối)
Tổn thương góc sau ngoài rất phức tạp và khó cả về chẩn đoán và điều trị
Triệu chứng của tổn thương góc sau ngoài
Bệnh nhân dần dần nhận thấy chân yếu, mất vững vài tuần hoặc vài tháng sau chấn thương. Đây là vấn đến vì khuyến cáo bệnh nhân nên phẫu thuật trong vòng 2-3 tuần đầu sau chấn thương để phục hồi tối đa.
Cấu trúc chính của góc sau ngoài bao gồm dây chằng bên ngoài, gân cơ kheo, dây chằng mác kheo (popliteofibular ligament). Ngoài ra còn có bao khớp phía ngoài dày lên gọi là dây chằng trước ngoài. Gân nhị đầu đùi bám vào chỏm xương mác là cấu trúc quan trọng làm vững góc sau ngoài. Ngoài việc đánh giá tổn thương các cấu trúc của góc sau ngoài còn phải đánh giá tổn thương thần kinh mác kèm theo. Có tới 15-20% bệnh nhân có tổn thương thần kinh mác chung kèm theo tổn thương góc sau ngoài. Triệu chứng tổn thương thần kinh mác chung bao gồm cảm giác tê bì mặt ngoài cẳng chân, yếu cổ chân, không hất được cổ chân lên.
Chẩn đoán tổn thương góc sau ngoài
Tất cả các test khám trên được thực hiện để đánh giá mất vững khớp gối. Khoảng 72% bệnh nhân tổn thương góc sau ngoài có tổn thương dây chằng chéo kèm theo. Do đó không được quá tập trung vào tổn thương góc của gối mà phải đánh giá cả tổn thương dây chằng chéo kèm theo. Tuy nhiên nhiều trường hợp do chỉ đánh giá tổn thương dây chằng chéo mà không phát hiện ra tổn thương góc nên sau tái tạo dây chằng chéo đặc biệt là dây chằng chéo trước, bệnh nhân vẫn đau và không quay lại chơi thể thao được nghĩa là bỏ sót tổn thương góc sau ngoài cần phải phẫu thuật.
Thông thường bên cạnh khám lâm sàng thì cần phải chụp Xquang gối chuẩn, hoặc chụp Xquang tư thế tì đè, đôi khi cần chụp cộng hưởng từ khớp gối để chẩn đoán đầy đủ tổn thương. Nhiều trường hợp tổn thương góc sau ngoài kèm theo vỡ mâm chày trong, vỡ chỏm xương mác.
(Hình ảnh vỡ chỏm xương mác là nơi bám của cơ nhị đầu đùi và dây chằng bên ngoài, mũi tên trắng)
Phân độ tổn thương góc sau ngoài và điều trị
Thông thường, tất cả tổn thương độ III phải phẫu thuật vì tổn thương không tự liền được. Vì góc sau ngoài có 2 bề mặt lồi của xương (đùi và chày) nên rất dễ dấn đến mất vững. Do khi tổn thương góc là đứt các dây chằng quan trọng nên 2 đầu sẽ xơ hóa và co lại theo thời gian. Do đó thời điểm phẫu thuật lý lưởng là 2-3 tuần sau chấn thương sau đó tập phục hồi chức năng sớm để lấy lại tầm vận động và chức năng của khớp.
(Hình ảnh phẫu thuật tái tạo góc sau ngoài)